Al eeuwen komen mensen samen in stadions voor vermaak. De Grieken bouwden ongelooflijk ingenieuze theaters en vonden ook het woord uit. Theaomai betekent: “Ik kijk met bewondering” en het theatron was dan ook de schouwplaats. Ik stond ooit in zo’n eeuwenoud Grieks theatron en de akoestiek daar is werkelijk ongekend, zeker voor die tijd.

De Romeinen bouwden voor hun gladiatorspelen de machtigste stadions, waarvan het Colosseum in Rome misschien wel de bekendste is. ‘Stádion’ was een Griekse lengtemaat, die verwees naar de renbaan waar hardloopwedstrijden plaatsvonden. Later, in de Middeleeuwen raakten de stadions in verval en pas sinds de heropleving van de Olympische Spelen in 1896 in Athene, keerde het gebruik van stadions als sportarena weer terug. Ook de theaterkunsten beleefden een opleving vanaf de Renaissance. Daarvoor vonden voorstellingen vooral plaats in kerken of op marktpleinen, maar de Kerk vond theater iets immoreels, met name in protestantse gebieden. De katholieken bleven religieus theater wel belangrijk vinden.

De huidige tijd

We kunnen ons niet anders voorstellen, dan dat we de Ziggo Dome, de Arena in Amsterdam of de lokale schouwburg in de stad kennen als plek van vermaak en samenkomst. Voetbalwedstrijden of, zoals hier in Zuid-Afrika ook rugby wedstrijden, zijn voor mensen vaak een hoogtepunt van de week, de maand of het jaar. Maar voor hoe lang nog?

Ik kan me herinneren dat ik ooit de trein nam van Den Bosch naar Eindhoven, na een bezoek te hebben gebracht aan Bourgondisch Den Bosch. Natuurlijk met een goede slok wijn op, was de sfeer in de coupé al snel gezellig. We schrijven 2007 geloof ik. Een mobiele telefoon was een Nokia waar men enkel op kon SMS-en, dus mensen hadden nog oog voor elkaar in de trein. Dat is inmiddels anders en het gaat nog meer veranderen.

AI en VR

Op dit moment wordt de technologie ontwikkeld om met behulp van Artificial Intelligence en Virtual Reality een digitale wereld te creëren, waarin je de meest wonderlijke schouwspelen en wedstrijden van dichtbij kunt meemaken alsof je er zelf bij bent. Wie wel eens een tenniswedstrijd of voetbalwedstrijd in een stadion heeft bijgewoond weet, hoe groot het verschil is tussen de wedstrijd volgen op TV of live. Tientallen camera’s in de stadions maken de wedstrijd levendiger en beter te volgen. 

Maar dit heeft een keerzijde. Ik ga weer even terug naar de trein.

Wie heeft gedurende de afgelopen vijf jaar nog een gezellige treinrit meegemaakt, waar een groot deel van de coupé vol met voor elkaar onbekende mensen, met elkaar in verbinding was? Ze zullen op één hand te tellen zijn. Mensen zijn wel in verbinding, maar met het internet. Met hun vrienden op afstand. Met YouTube, hun e-book of hun Instagram account. 

Dat voelt alsof je verbinding hebt met de hele wereld en het geeft je ongetwijfeld een bepaalde dosis serotonine. Toch heb ik mijn twijfels bij deze nieuwe vorm van volksvermaak, die zeker een vorm van verslaving met zich meebrengt. We kennen allemaal het beeld van een gezin met twee kinderen op een terras of in een restaurant, waarbij alle vier op hun mobiele telefoon zitten en geen contact met elkaar hebben. Hoe gezond is dat precies? Is de menselijke behoefte in zo’n korte tijd dan zo sterk veranderd of is dit gedrag, deze verslaving kunstmatig gecreëerd?

Van 21 tot 27 september 2024 in Eindhoven en er zijn nog plaatsen beschikbaar!

Worden onze levens gekaapt?

Als we straks niet meer naar een stadion hoeven om een voetbalwedstrijd bij te wonen… of we hebben geen theater meer nodig om een prachtige voorstelling te zien, te ruiken, te voelen en te proeven… en te beleven, doen we onszelf dan niet vreselijk tekort? Is er een extra element dat ‘de samenkomst van mensen’ oplevert, dat bij AI en VR over het hoofd wordt gezien?

Wat was de reden van het samenscholingsverbod tijdens corona, om maar een oude koe uit de sloot te halen? Is Big Tech zich bewust van dat extra element, van die meerwaarde, die zij graag ziet verdwijnen uit onze levens? Onder het mom van inclusiviteit, wordt ieder mens tegenwoordig over één kam geschoren. Elk onderscheid tussen groepen wordt als discriminatie of zelfs racisme gelabeld en behoud van cultuur en samenleving is tegenwoordig een vies woord. Traditie is opééns gekoppeld aan extreemrechts, zo lijkt het wel. Waarom? Wie stimuleren dat?

Tribe

Al honderdduizenden jaren onderscheiden groepen mensen zich van elkaar op grond van hun tribe. Als dat wordt vervangen door homogeniteit, door labels waar je geen waarde aan mag verbinden en enkel pronouns aan kunt herleiden, wanneer polarisatie steeds maar wordt aangewakkerd om ‘verschil van mening’ gekoppeld te zien worden aan ‘disscussie en conflict’, dan worden we langzaamaan bewogen om geen onderscheid meer te maken tussen mensen binnen je tribe en daarbuiten. In de digitale wereld is iedereen slechts simpel algoritme, maar in levendenlijve voelt ons lichaam feilloos aan wie binnen en buiten onze ‘tribe’ valt. Wanneer we niet meer samen komen, zal dit besef misschien langzaam vervagen, maar vervaagt daarmee onze identiteit niet ook?

Wie zijn we zelf, als we onszelf niet meer kunnen herkennen in of afscheiden van anderen, met alle zintuigen die we daarvoor dankzij de evolutie hebben meegekregen? En is de 15-minuten stad hier niet een dramatische voorbode van?

Stil verzet

Door fysiek samen te blijven komen, door actief theaterkaartjes en seizoenskaarten te blijven kopen, door vaker de tijd te nemen om in real life met elkaar af te spreken in de kroeg of in het park, in het bos, blijven we in verbinding met elkaar en daardoor in verbinding met onszelf. Met een gezellige borrel erbij, verdwijnen dan ook nog eens mentale barrières om je echt open te stellen voor de ander. Op je mobiele telefoon zie je een weerspiegeling van je éigen algoritme, niet dat van anderen. Pas wanneer je echt in elkaars omgeving bent, kun je blijven ontdekken wie je bent en wie je niet bent. 

Blijf dan ook zoveel mogelijk fysiek samenkomen en val niet voor AI en VR om datgene wat jouw mens maakt te vervangen en te vervagen. Doen we dit niet, dan zijn we met uitsterven bedreigd. Dan worden we de zombies, die we nu al dagelijks in de trein of in de bus zien zitten en die zielige familie, met hun ogen gericht op hun scherm, waar de wereld niet is. Waar het leven verdwenen is.

Igor van Kaam